Obszar działania LGD Zielone Mosty Narwi

Obszar działania LGD Zielone Mosty Narwi

LGD Zielone Mosty Narwi działa na terenie powiatu pułtuskiego i okolicznych.

POWIAT PUŁTUSKI

Trochę historii

Pierwsze wzmianki o istnieniu powiatu pułtuskiego pochodzą z 1797 roku, gdy jako część terenów wcielonych do państwa Pruskiego podzielono na powiaty tzw. departament płocki ze stolicą w Płocku.

Pułtusk jedno z najstarszych polskich miast (za panowania pierwszych Piastów - gród obronny), prawdopodobnie uzyskał pierwszą lokację w 1257 r. Na początku XIII wieku Pułtusk został prawdopodobnie oddany  w uposażenie biskupstwa płockiego przez Konrada Mazowieckiego. Kasztelania pułtuska obejmowała ponad 60 wsi, gaje i lasy. Przedtem Pułtusk musiał stanowić część państwowej sieci grodowej. Wsie służebne były prawdopodobnie odziedziczone po czasach, gdy Pułtusk był grodem książęcym. Nazwy wsi być może wiążą się ze specjalizacją pracy: Drwale, Kowale, Bartodzieje, Psary, Skórniki, Rybitwy, Bobrowiec, Kuchary czy Winnica. Pułtusk odgrywał też centralną rolę w obronie starego Mazowsza od wschodu, położony na drodze nadnarwiańskiej ku Prusom, krzyżującej się ze szlakiem wojskowo-handlowym z Wyszogrodu i Płocka na wschód. Po przejściu w ręce biskupie Pułtusk utrzymał charakter grodowy. Rozwój miasta hamowały najazdy Litwinów i Jaćwingów. Bardzo dynamiczny rozwój Pułtuska nastąpił w XV w., gdy miasto stało się rezydencją biskupów płockich. W 1440 r. z ich inicjatywy w Pułtusku otwarto szkołę kolegiacką, w której wykładowcami byli akademicy krakowscy. Na pułtuskim zamku był przechowywany najstarszy zachowany do naszych czasów relikt średniowiecznej sztuki rękopiśmiennej z XI w. tzw. ?Złoty Kodeks Pułtuski". Tu też powstała pierwsza na Mazowszu drukarnia. W 1594 r. w Pułtusku utworzono pierwsze w diecezji płockiej Seminarium Duchowne. Miasto nazwane było ?mazowieckim grodem żaków".

Upadek Pułtuska (XVII-XVIII w.) spowodowany był wydarzeniami ?potopu" szwedzkiego i wielkiej wojny północnej. Mimo upadku gospodarczego, w czasach Komisji Edukacji Narodowej, prowadzona przez benedyktynów Szkoła Podwydziałowa Pułtuska należała do największych i najlepszych  w  Koronie.

W okresie porozbiorowym Pułtusk był miastem obwodowym, później powiatowym i drugim co do wielkości ośrodkiem miejskim północnego Mazowsza. W czasach Królestwa Kongresowego funkcjonowała tu szkoła wojewódzka księży benedyktynów.

W latach II Rzeczypospolitej chlubą miasta były szkoły: Gimnazjum Męskie im. P. Skargi i Gimnazjum Żeńskie im. Klaudyny Potockiej.

Prężnie rozwijało się życie teatralne  i czasopiśmiennictwo. Rozwój miasta  przekreślony został przez  wybuch II wojny światowej. W powojennej historii ważnym wydarzeniem było przekazanie w 1989 roku pułtuskiego zamku na siedzibę Domu Polonii. Szansę na rozwój Pułtuska przyniosło utworzenie w 1994r. Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku i Centrum Akademickiego.

Etnografowie podkreślają odrębność historycznego Mazowsza od innych dzielnic historycznych Polski. Oskar Kolberg zalicza obszar pułtuski do ?Mazowsza starego" i pisze o ludności tych ziem, że ?osiadła pośrodku dawnych puszcz i lasów, niegdyś w posiadaniu biskupów płockich zostających, oddalona od ruchu miast i z przyrodą jedynie obcująca, nosiła na sobie cechę pewnej niepodległości" .

Na prawym brzegu Narwi kładziono nacisk na rozwój gospodarki rolnej a na lewym większą opieką władz cieszyli się ludzie leśni, uprawiający bartnictwo, łowiectwo, zatrudnieni przy obróbce drewna, wypalaniem potażu (produkt otrzymywany z popiołu drzewnego, używany m.in. w farbiarstwie, do wyrobu szkła i mydła) czy paleniu smoły. Jeszcze w okresie między wojennym ślady tych podziałów były wyraźne. Na prawym brzegu zaznaczały się wpływy mieszczańskie w urządzeniu wnętrz i ubiorze, na lewym ludność pozostawała pod wpływem kultury puszczańskiej a zwłaszcza kurpiowskiej. W obszarach przylegających do puszczy widać silne wpływy kurpiowskie - chaty ustawione szczytem do drogi, oddzielone małym ogródkiem. Podstawowym zajęciem była uprawa roli i hodowla. Na lewym brzegu ze względu na słabe gleby rola hodowli w tym hodowli koni była bardziej znacząca, rozwinięte było też rybołówstwo i flisactwo.

Gałęzie rzemiosła, które spopularyzowały region, to tradycyjne stroje wykonywane z własnoręcznie obrobionego płótna i ceramika. W określonych wsiach na lewym brzegu noszono unikalny strój ?pniewski". Związany z nim był również haft na tiulu i na płótnie. Strój ten wykształcił się prawdopodobnie na podstawie tradycyjnego stroju kurpiowskiego, w zeszłym stuleciu. Specyficzna lokalna ceramika, zwana flamerowaną, wyrabiana ze specjalnej glinki. Technika te była stosowana tylko przez garncarzy z okolic Pułtuska i Wyszkowa.

Perspektywy ekorozwoju - z punktu widzenia produktu regionalnego i tradycyjnego oraz agroturystyki

W przeważającej częś ci gminy powiatu pułtuskiego położone są w Dolinie Dolnej Narwi, która dzieli powiat pułtuski wzdłuż, na dwie, prawie równe części i zakończona jest spiętrzeniem tworzącym Zalew Zegrzyński - najpopularniejsze miejsce reakreacji weekendowej i teren, na którym powstała rzes za domów letniskowych mieszkańców Warszawy. Drugą, bardzo ważną osią na mapie powiatu jest droga krajowa nr z Warszawy do Augustowa i Suwałk. Jest to bardzo ruchliwy szlak - w sezonie turystycznym odnotowuje się tu szczególnie duże natężenie ruchu samochodów wiozących turystów na Mazury i Suwalszczyznę oraz pojazdów przemieszczających się na Litwę i do północnej Rosji w celach turystycznych i biznesowych. Stąd duże zapotrzebowanie na punkty usługowe, gastronomiczne i hotelowe wzdłuż trasy, która biegnie przez gminy Pokrz ywnica, Zatory i Obryte. Niestety, tę część trasy można nazwać gastronomiczna pustynią - poza restauracją ?Pod złotym linem" w nie ma tu praktycznie innych tego typu punktów.

Stolica powiatu - Pułtusk to jedno z najstarszych miast na Mazowszu. Z racji swego położenia nad malowniczymi odnogami Narwi, nazywane jest ?mazowiecką Wenecją", a z racji sąsiedztwa z Puszczą Białą - południową częścią Puszczy Kurpiowskiej, Pułtusk zyskał sobie również miano ?bramy do Puszczy Kurpiowskiej". Są tu liczne zabytki (zamek, kolegiata, ratusz) oraz najdłuższy w Europie, 600 metrowy rynek miejski.

Miasto jest ważnym ośrodkiem akademickim - działa tu Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, jedna z najbardziej prestiżowych prywatnych uczelni w kraju oraz Dom Polonii - miejsce spotkań polonii z całego świata. Obiekt usytuowany jest nad brzegiem Narwi, w zamku biskupim z XIV wieku. Jest tu hotel, restauracja, sale wykładowe i wystawiennicze. Oprócz zjazdów przedstawicieli polonii z całego świata, odbywają się tu konferencje, sympozja, szkolenia i wiele innych imprez, przyciągających zamożnych uczestników tych działań.

Poza Domem Polonii, w stosunkowo niewielkim Pułtusku znajdują się ponadto m.in. takie punkty gastronomiczne i hotelowe jak: Dom Kresowy, Hotel ?Baltazar" i Grill Chata, Hotel ?Zalewski", Hotel ?Ił-Pro" i Hotel ?Wiatrak" oraz restauracje: ?San Armando", ?Magdalenka", ?Złoty smok", bar ?Krokiecik", ?Okruszek", pub ?Pod Arkadami", do których mogliby skierować swą ofertę producenci tradycyjnej żywności.

Te uwarunkowania tworzą dobry klimat do budowy rynku produktów regionalnych i lokalnych, mogących być dostarczanych tu z gmin powiatu pułtuskiego. Zarówno bowiem turyści polonijni, jak i środowisko akademickie, uczestnicy imprez organizowanych w Domu Polonii oraz coraz liczniejsi turyści indywidualni są potencjalnymi konsumentami nie tylko tradycyjnej, wytwarzanej ekologicznymi metodami żywności, lecz także i nabywcami zawsze obecnego na tutejszym terenie rękodzieła kurpiowskiego, takiego jak tkaniny, hafty czy ceramika. W sezonie letnim (a także w dużym stopniu poza nim) miasto jest także licznie odwiedzane przez właścicieli domków letniskowych w pobliskich gminach, zwłaszcza tych nadnarwiańskich. Oni również są potencjalnymi klientami, zainteresowanymi regionalnymi i lokalnymi produktami i - jak dotąd - nie stworzono dla nich takiej kompleksowej oferty.

Dodać trzeba, iż rękodzielnictwo i rzemiosło było jednym z bardziej popularnych sposobów zarobkowania ludności powiatu pułtuskiego. Byłoby to tym bardziej wskazane, że takie próby były już podejmowane przez kierownictwo Domu Polonii, w którym w latach 90. XX w. i na początku 2000 roku sprzedawano gościom upominki, specjalnie zamawiane na potrzeby hotelu u miejscowego garncarza. Cieszyły się one wielkim wzięciem wśród turystów z całego świata.

W odtworzeniu tych tradycji mógłby jakąś rolę odegrać Cech Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorczości w Pułtusku.

Cech zrzesza ponad 80 zakładów i w ramach swojej działalności oferuje pomoc przy zakładaniu i prowadzeniu własnej firmy, poradnictwo przy sporządzaniu wniosków o dotacje unijne, organizację pomocy podnoszącej kwalifikacje zawodowe, wsparcie organizacji marketingu.

Pułtuscy kupcy i wytwórcy zrzeszeni w Cechu spotykają się cyklicznie z władzami powiatu.

Oferta szkoleń organizowanych przez Cech jest bardzo szeroka i adresowana również do właścicieli mikro przedsiębiorstw, jak również do osób mogących podjąć taką działalność - dopiero startujących w biznesie, bezrobotnych oraz osób zagrożonych bezrobociem. Z oferty tej mogliby również skorzystać rolnicy planujący różnicowanie źródeł dochodów.

Jak do tej pory, baza i potencjał tak ważnej organizacji rzemieślniczej nie są w dostatecznym stopniu wykorzystane w dziedzinie inspirowania i wspierania rozwoju produkcji wyrobów tradycyjnych i regionalnych, a doświadczenie historyczne Cechu predestynuje go do odgrywania o wiele większej roli w tym zakresie, co należałoby wziąć pod uwagę przy opracowywaniu strategii rozwoju lokalnego powiatu.

W Pułtusku brak jest targowiska płodów rolnych. Dla umożliwienia rolnikom powiatu pułtuskiego obrotu produktami rolnymi, starostwo uruchomiło internetową Powiatową Giełdę Rolną. Tę formę kontaktów handlowych można by również wykorzystać do przedstawiania oferty produktów lokalnych, co powinno być w jakiś sposób wyróżnione na tym portalu i adresowane nie tylko do miejscowych handlowców lecz także właścicieli hurtowni i sklepów z tradycyjną żywnością, przede wszystkim w nieodległej przecież Warszawie. Poza tym fakt istnienia takiej internetowej Giełdy można także wykorzystać do promocji ?Produktu Lokalnego z Doliny Dolnej Narwi" - do budowy marki regionu i zdobywania klientów oraz przyciągania turystów.

Nie bez znaczenia jest fakt, że duża część obszaru analizowanych gmin leży w Dolinie Dolnej Narwi, stanowiącej korytarz ekologiczny o znaczeniu międzynarodowym, stwarzający dobre warunki do rozwoju turystyki i ekoturystyki, a więc dziedzin nieodłącznie związanych z rynkiem tradycyjnej żywności. Są to tereny atrakcyjne pod względem przyrodniczym, niektóre o dużym zalesieniu i zróżnicowaniu krajobrazu - od równinnych terenów gminy Winnica, położonej na Wysoczyźnie Ciechanowskiej i typowo rolniczej, słabo zalesionej gminy Świercze po bardzo urozmaiconą rzeźbę terenu sąsiadującej z prawym brzegiem Narwi gminy Winnica, zalesionej Puszczą Białą gminy Świercze i dysponującej bardzo atrakcyjnymi terenami nad Narwią, zaliczanymi do obszaru Natura 2000, gminy Zatory.

Możliwości w zakresie rozwoju turystyki a zwłaszcza turystyki wiejskiej są więc bardzo duże. Duża liczba turystów i letników przyjeżdża z pobliskiej Warszawy; właściciele domków letniskowych, wędkarze i osoby uprawiających sporty wodne na Narwi i Zalewie Zegrzyńskim. Jednakże brak jest dla nich punktów lokalnej gastronomii i szerszej oferty usług turystycznych.

WNIOSKI czyli co można zrobić razem

Leżące w powiecie pułtuskim gminy Obryte, Pokrzywnica, Świercze, Winnica i Zatory tworzą spójny obszar wokół Doliny Dolnej Narwi - obszar uzupełniających się cech gospodarczych i walorów przyrodniczych oraz dziedzictwa kulturowego. Wszystkie gminy lezą na obszarze funkcjonalnym ?Zielonych Płuc Polski", na którym obowiązuje ochrona unikalnej przyrody/ W każdej z tych gmin można wyróżnić określone, charakterystyczne warunki i przesłanki do wykreowania związanego z tym właśnie miejscem produktu (produktów) i usług będących motorem lokalnego rozwoju. Cechą wspólną dla wszystkich tych gmin jest fakt, że leżą one z w całości na tzw. ONW (obszarach o niekorzystnych wskaźnikach gospodarowania, wg. rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi), są  obszarami w przeważającej części typowo rolnicze - (ponad 70 % powierzchni tych gmin stanowią użytki rolne, łąki i pastwiska - 15 %, sady - 3%) a jednocześnie obszarami o dużych walorach przyrodniczych.

Tereny gminy Obryte są czyste ekologicznie i posiadają korzystne warunki do upraw ekologicznych i produkcji ekologicznej żywności. Na obszarze gminy istnieją korzystne warunki do zwiększenia areału uprawy warzyw, rozwoju sadownictwa i rozwinięcia hodowli bydła mlecznego i opasowego.

Mocnymi stronami gminy Obryte są wysokie walory środowiska przyrodniczego, główne szanse gminy to rozwój turystyki (dobre drogi, dobra sieć wodociągowo - kanalizacyjną, telefonizacja), agroturystyki, przemysłu rolno-spożywczego, handlu, wzrost zatrudnienia po zrealizowaniu inwestycji z zakresu przetwórstwa rolno-spożywczego, ochrony środowiska, turystyki i agroturystyki.

Przeważająca część gminy Pokrzywnica leży nad prawym brzegiem Narwi, co stwarza korzystne warunki dla turystyki i rekreacji. Obszar gminy położony w dolinie dolnej Narwi jest predysponowany do rozwoju różnych form turystyki i wypoczynku. Jest to malowniczy rejon o nieprzeciętnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych, dolnego biegu rzeki Narwi, II i III kategorii atrakcyjności turystycznej. Rozwija się tu turystyka krajoznawcza, letniskowo wypoczynkowa  i specjalistyczna (ekoturystyka i wędkarstwo).W znacznej części jest to teren rekreacyjny dla mieszkańców Warszawy. Gmina posiada około 2000 działek rekreacyjnych.

Gmina Świercze ma korzystne warunki dla rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości w tym przetwórstwa rolno - spożywczego, korzystne warunki dla rozwoju  upraw warzyw, owoców, roślin przemysłowych i ich przetwórstwa a z racji korzystnego położenia geograficznego w pobliżu Warszawy, powinna postawić na rozwój rolnictwa ekologiczngo i sprzedaż produktu ekologicznego.

Zarówno uwarunkowania przyrodnicze jak i rolnicze gminy Winnica wskazują wyraźnie, iż najlepszą metodą rozwoju gminy jest postawienie na rolnictwo ekologiczne, ze szczególnym uwzględnieniem starych sadów przydomowych. Umożliwiłoby to optymalne wykorzystanie potencjału rolniczego z zachowaniem walorów przyrodniczych i zwiększeniem atrakcyjności turystycznej gminy. Równocześnie powinno się rozwijać lokalne przetwórstwo owocowo-warzywne i przechowalnictwo. Dałoby to dodatkowe źródła dochodu dla lokalnej społeczności. Warunki przyrodnicze z jednej strony, a z drugiej bliskość Warszawy stwarzają duże możliwości rozwoju łagodnej turystyki wiejskiej (ścieżki rowerowe, szlaki piesze) dla osób starszych, dzieci, osób niepełnosprawnych. Powinny być lepiej wypromowane.

Gminę Zatory charakteryzują dobre warunki dla rozwoju przetwórstwa rolno - spożywczego oraz rolnictwa ekologicznego i korzystne warunki środowiskowe dla produkcji zwierzęcej i roślinnej a jednocześnie sprzyjające warunki przyrodniczo-krajobrazowe, istnienie podstawowej infrastruktury technicznej oraz bliskie sąsiedztwo Warszawy powodują, że coraz istotniejszym elementem gospodarki gminy Zatory staje się turystyka, w szczególności turystyka letniskowo-wypoczynkowa. W zlokalizowanych wzdłuż biegu Narwi wsiach: Borsuki Kolonia, Nowe Borsuki, Łęcino, Kruczy Borek, Śliski, Burlaki i Stawinoga, które zamieszkuje 1% ogółu ludności gminy, w okresie letnim przebywa 14.000 - 15.000 wczasowiczów i działkowiczów.

Wszystkie Gminy posiadają korzystne warunki dla rozwoju upraw warzyw, owoców oraz ich przetwórstwa, korzystne warunki dla rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości, w tym przetwórstwa rolno - spożywczego  i agroturystyki, korzystne położenie geograficzne gminy w pobliżu Warszawy - chłonnego rynku zbytu (ok. 60 km).

Poprawę kondycji ekonomicznej gospodarstw rolnych i integrację lokalnych społeczności można osiągnąć poprzez zrzeszanie się rolników w związki producenckie, większą aktywizację sołectw, w tym komunikowanie się gmin między sobą, lepszą wymianę informacji o możliwościach i potrzebach,  wzmocnienie i intensyfikację działań wśród lokalnej społeczności i rozbudowę Lokalnej Grupy Działania ?Zielone Mosty Narwi" na pozostałe gminy powiatu.